Als documentairemaker, geschiedschrijver en als het ware ook ‘ideoloog’ van de documentairefilm – waar ik ook over les gaf en de enige Belgische tijdschriften ooit over publiceerde die volledig aan de documentaire gewijd waren - heb ik me vele jaren ingezet om in het ‘Vlaamse’ landsgedeelte een documentaire beeldcultuur te promoten waarbij de Franstalig Belgische documentaire sector met zijn productie-ateliers mijn groot voorbeeld was. Maar spreek ‘Vlaamse’ politiekers over iets goeds uit het Franstalig landsgedeelte en ze zullen in al hun enggeestige profileringsdrang, dat net Niet willen overnemen. Zo verging het ook onderstaande door nochtans meer dan honderd bekende en minder bekende filmmakers en andere mediamensen ondertekende ‘documentaire beleidsnota’ die na veel vergaderen en bevragingen opgesteld werd binnen het DIVA-netwerk (1996-2003): het ‘Vlaams Documentaire Initiatief’.  Jan-Pieter Everaerts

DIVA's Documentaire Beleidsnota

(7/4/2001)

Deze nota van DIVA (het netwerk van de Vlaamse documentairemakers en -producenten) is bestemd voor de ministers van media en cultuur, de leiding van de omroepen en alle anderen met verantwoordelijkheid in het Vlaams audiovisueel mediabeleid.  Bedoeling van deze nota is aan te tonen dat de overheid (bijgestaan door o.a. de omroepen) via een batterij van maatregelen in diverse domeinen, wel degelijk een beleid tot stand kan breng en dat de documentaire traditie in Vlaanderen nieuw leven kan in blazen en ons weer aansluiting helpt vinden bij de bloei van de documentairefilm in bv. Franstalig België en Nederland.  

Inleidend:
Argumenten voor een uitgebreide documentaire productie

Naast zijn educatieve, poëtische, ontspannende en andere functies dient de documentairefilm in een democratische samenleving een maatschappelijk emanciperende rol te kunnen vervullen. Documentaires zijn immers geschikt om op weloverwogen, grondig uitgewerkte wijze te informeren over de werkelijkheid achter de nieuwsflashes, om dieperliggende oorzaken, wereldwijde relaties of evoluties op lange termijn te duiden. Documentaires kunnen een audiovisueel inzicht verschaffen in het hoe en waarom van dat wat elders te kort, te oppervlakkig en te eenzijdig voorgesteld wordt.

Omdat de documentairefilm aan de oorsprong ligt van tal van vernieuwingen in de film- en televisiecultuur (de documentaire film als de 'R&D' van de av-sector), is de documentaire voor een cultuurgemeenschap zoals de Vlaamse ook uiterst geschikt om een eigentijdse beeldtaal te ontwikkelen.  

1. Voorstellen inzake de productie  

1. Zoals de andere filmverenigingen vraagt ook DIVA dat de Vlaamse overheid meer middelen (financieel, organisatorisch ...) ter beschikking stelt van de (Vlaamse) film in al zijn genres en categorieën. Vermits DIVA opkomt voor de documentairefilm betreffen onze voorstellen in eerste instantie de documentaire, maar het is duidelijk dat veel van onze voorstellen ook opgaan voor bijvoorbeeld de korte en lange speelfilm, de experimentele en de animatiefilm. 
2. Inzake de productiesteun, vragen we dat er jaarlijks een bepaald percentage van het subsidie budget uitgetrokken wordt voor documentaires. Wordt het voorziene bedrag wegens een tijdelijk tekort aan waarde volle projecten, in een bepaald jaar niet opgebruikt, dan dient het resterende bedrag overgedragen te worden voor documentaire projecten in het volgende jaar. 
3. Het is noodzakelijk dat documentaire projecten niet enkel op basis van een scenario maar ook op basis van research, prospectie en/of projectdossiers beoordeeld worden. 
4. Meer dan tot nu toe het geval was, moet het Vlaams filmbeleid synergiën ontwikkelen met het Europees filmbeleid. Europese coproducties moeten ook door Vlaanderen ondersteund worden. 
5. Het Autonoom Filmfonds moet de oprichting mogelijk maken van Vlaamse productie-ateliers. Die kunnen onze cineasten (documentaire en andere) een minimum aan structurele ondersteuning bieden: inzake infrastructuur (ateliers als 'trefcentra'), materieel (goedkope apparatuur) en financiële en distributie-ondersteuning. Geleerd kan worden van de ervaringen van de Franstalig Belgische 'productie-ateliers & onthaalstructuren' én van Scandinavische ateliers.  

2. Promotie, distributie & vertoning  

1. Vlaamse documentaires (lange en korte) moeten subsidies ontvangen voor promotie. Filmdistributeurs die documentaires verdelen zouden door de overheid structureel ondersteund kunnen worden. 
2. Via een deskundige marketingstrategie moet de Vlaamse Gemeenschap de binnen- en buitenlandse zichtbaarheid van onze documentaires bevorderen. Dit kan o.a. via een grotere aanwezigheid op nationale en internationale festivals en markten. In eigen land moeten de inspanningen beter ondersteund worden die voor de documentaire geleverd worden door o.a. het Brussels Internationaal Filmfestival, door 'Filmer à Tout Prix' (Brussel) en door Viewpoint (Gent). 
3. Er zijn duidelijke afspraken nodig opdat meer Vlaamse documentaires dan tot nu toe het geval is, op de Vlaamse omroepen vertoond kunnen worden.  
4. De Vlaamse Gemeenschap moet een gestructureerde inspanning leveren om documentaires vlot te laten circuleren in diverse circuits van de Vlaamse Gemeenschap die hiervoor in aanmerking komen (culturele centra, het onderwijs ...). Ook distributie via de nieuwe media (DVD, Internet ...) verdient ondersteuning.  

3. De omroepen  

Zowel voor de productie als de distributie van documentaires zijn de Vlaamse omroepen van essentieel belang.  

1. Aan de VRT-leiding vragen we om naast de 'opdrachten' aan documentaire- en reportagemakers en naar het voorbeeld van buitenlandse openbare omroepen, meer coproducties op te zetten met Vlaamse makers (en producenten) van creatieve en auteursdocumentaires. De VRT dient daarbij - in een sfeer van wederzijds begrip en bekommernis om de wederzijdse noden en verwachtingen - de onafhankelijke documentairemakers de nodige inhoudelijke en vormelijke vrijheid te geven, zodat zij kunnen zorgen voor vernieuwing én voor het aan bod laten komen van belangrijke maatschappelijke onderwerpen. De coproducties moeten op 'toegankelijke' uren worden uitgezonden, ondersteund door de nodige promotie. Dankzij de 'inzet' van de onafhankelijke documentairemakers kunnen deze coproducties voor de Vlaamse openbare omroep een sterk gewaardeerd visitekaartje worden, in binnen- en buitenland. 
2. Aan de Vlaamse overheid vragen we de niet-openbare Vlaamse omroepen (VMM, VT4, Vitaya, Canal+ ...) in ruil voor de mogelijkheden die deze omroepen van de Gemeenschap genieten (zoals bv. de 'must carry- statuten') een 'takenpakket' op te leggen dat deze omroepen doet tussenkomen in de productie en vertoning van Vlaamse documentaires. Door de huidige programmering van de commerciële zenders krijgt een groot deel van de Vlamingen haast nooit nog (Vlaamse) documentaires te zien.  

4. Filmscholen & media-onderzoek 

1. De Vlaamse film- en televisie-hogescholen dienen meer dan nu het geval is hun verantwoordelijkheid op te nemen inzake studie en praktijk van de beginnende documentairemakers. De overheid moet de scholen hiertoe meer middelen ter beschikking stellen zodat ze getalenteerde documentairemakers, - producenten en -theoretici kunnen aantrekken en de nodige praktijk-ateliers inrichten kunnen. 
2. Het mediabeleid dient gerealiseerd te worden met kennis van zaken. Daarom pleiten we ervoor dat er onderzoeksprojecten komen die bijdragen tot een deskundig beleid inzake de documentairefilm.  

5. Het documentair patrimonium 

De overheden van dit land moeten het bewaren van audiovisuele programma's ernstig ondersteunen. Tevens moet ons audiovisueel patrimonium voor de volgende generaties (programmamakers zowel als kijkers) zo toegankelijk mogelijk gemaakt worden (bv. via digitale opslag en verspreiding).

Tot slot stellen we voor dat overheid, filmfonds en omroepen op alle niveaus deskundige verbindingspersonen aanduiden voor de contacten met de documentairesector. Deze personen kunnen ook een rol vervullen in DIVA en zo de sector van binnenuit leren kennen en opvolgen.   

De ondertekenaars van DIVA's Documentaire Beleidsnota (7/4/2001): 

Dave Algoet, Bert Beyens, Daniel Biltereyst, Peter Brosens, Frans Buyens, Kobe Cannaerts, Filip Callewaert, Lydia Chagoll, Joke Collier, Raf Custers, Geert De Belder, Jan De Breucker, Wim Depoorter, Bernard Desmet, Martin Dewitte, Erik Dormaels, Mark Doms, Dirk Dumon, Jan-Pieter Everaerts, Guy Faes, Patrick Freyssen, Karel Geldhof, Eric Goeman, Lieven Godderis, Johan Grimonprez, Jean-Noël Gobron, Luc Gubbels, Tom Haesen, Lieven Herregods, Willem Hesling, Henk Heuts, Georges Kamanayo, Jaap Kruithof, Peter Krüger, Sacha Kullberg, Jef Laenen, Erik Martens, Wilfried Mathijs, Gerrit Messiaen, Rudolf Mestdagh, Paul Pauwels, Marie-Jose Pijnenburg, Alain Quatteau, Rob Rombout, Steven Schoukens, Dave Sinardet, Estelle Slegers, Han Soete, Werner Strouven, Kevin Suetens, Roel Van Bambost, Anne Vandeputte, Karen Vander borght, Bram Vanderlinden, Luckas Vander Taelen, Pierre-Yves Vandeweerd, An Van Dienderen, Hugo Van Dienderen, Herman Van Eyken, Johan Vanheddegem, Tom Van Herzele, Miel Van Hoogenbemt, Wim Van Rompaey, Luc Verbiest, Jan Vromman en Jeanine Weyers.